Tatimet janë një nga burimet kryesore të të ardhurave për buxhetin e Kosovës, duke financuar shërbime thelbësore si arsimi, shëndetësia, infrastruktura dhe siguria publike. Megjithatë, sistemi tatimor kosovar vazhdon të përballet me sfida që ndikojnë drejtpërdrejt në zhvillimin ekonomik dhe në jetën e qytetarëve.
Struktura e tatimeve në Kosovë
Administrata Tatimore e Kosovës (ATK) dhe Dogana janë institucionet kryesore që mbledhin tatimet. Disa nga tatimet kryesore janë:
-
Tatimi mbi Vlerën e Shtuar (TVSH): aktualisht 18% për shumicën e produkteve, me normë të reduktuar 8% për ushqime bazë, libra dhe ilaçe.
-
Tatimi në të Ardhurat Personale: shkallë progresive 0% deri në 10% në varësi të nivelit të të ardhurave.
-
Tatimi në Fitimin e Korporatave: 10% mbi fitimin neto të bizneseve.
-
Akcizat: aplikohen për produkte si duhani, alkooli dhe karburantet.
-
Taksat komunale: për pasuri të paluajtshme dhe shërbime lokale.
Të hyrat buxhetore dhe varësia nga TVSH-ja
Pjesa më e madhe e të ardhurave të Kosovës vjen nga TVSH-ja dhe tatimet doganore, për shkak të konsumit të lartë të mallrave të importuara. Kjo e bën buxhetin të ndjeshëm ndaj luhatjeve të tregtisë ndërkombëtare dhe krizave globale.
Sfida kryesore – ekonomia informale
Ekonomia informale mbetet një problem i madh. Shumë biznese të vogla operojnë pa u regjistruar, duke shmangur pagesën e tatimeve dhe duke krijuar konkurrencë të padrejtë. Kjo jo vetëm që ul të ardhurat e shtetit, por edhe dëmton bizneset që punojnë me rregull.
Presioni për reforma
Organizatat ndërkombëtare si FMN dhe BE kanë kërkuar rritje të efikasitetit në mbledhjen e tatimeve dhe ulje të varësisë nga TVSH-ja. Një sistem tatimor më i drejtë dhe progresiv mund të lehtësojë barrën për shtresat me të ardhura të ulëta dhe të inkurajojë investimet.
Tatimet dhe qytetarët
Për qytetarët, sfida kryesore mbetet perceptimi për mënyrën se si shpenzohen paratë publike. Rritja e transparencës dhe raportimi i qartë mbi përdorimin e buxhetit janë thelbësore për të forcuar besimin mes tatimpaguesve dhe shtetit./poduejvanews/